نقش فسفر در گیاهان

فسفر بعد از نیتروژن مهمترین عنصر غذایی ضروری و پرمصرف مورد نیاز گیاه بوده و مهم ترین نقش آن در فرآیند تولید و انتقال انرژی است (Subbarao، 1988). فسفر به عنوان یك عنصر ساختمانی در ساخت اسیدهای نوكلئیك نقش دارد . فسفر در انتقال انرژی در درختان میوه نقش دارد بنابر این در فعالیت متابولیكی گیاه نقش داشته و بطور غیر مستقیم بر عملكرد محصولات از این طریق تأثیر می‌گذارد. فسفر بصورت تركیبات آلی فیتات در گیاه ذخیره می‌شود و به همراه سایر عناصر در ساختمان دانة گرده شركت دارد و مهمترین عنصر در تولید محصول می‌باشد و در تشکیل گل و دانه بندی اهمیت زیادی دارد و همچنین بر تولید‌ اندام‌های زایشی اثر افزایشی دارد (خاوازی و همکاران، 1384). فسفر عنصری ضروری است که به شکل فسفات از خاک جذب می‌شود وجود مقادير کافي فسفر سبب ازدياد رشد گياه مي گردد. فسفر کافي، همچنين باعث زودرسي محصول به خصوص در غلات مي گردد. فسفر نيز عنصري متحرک مي باشد و کمبود آن سبب کاهش شديد در رشد کلي مي گرد.

علاوه بر اين، فسفر در ميزان جذب عناصر كم مصرف فلزي توسط ريشه گياه نيز نقش دارد و ميزان جذب اين عناصر را افزايش مي‌دهد.

علائم كمبود فسفر

فسفر یکی از عناصر غذایی پر مصرف مهم (ضروری) می‌باشد که کمبود آن رشد گیاه را به شدت محدود می‌کند. قسمت اعظم فسفر در خاک به فرم فسفات‌های نامحلول می‌باشد (Alla–Abd،1994)، از طرف دیگر هنگام مصرف کود‌های شیمیایی بخش قابل ملاحظه ای از فسفر به فرم ترکیب‌های نامحلول در خاک تثبیت می‌گردد. لذا اکثر خاک‌های کشاورزی حاوی مقادير زیادی از ذخایر فسفر نامحلول می‌باشند (Rodriguez و همکاران، 1999).

زمانی که گیاه دچار کمبود فسفر می‌شود، ورود کربوهیدرات‌ها را به ریشه افزایش می‌دهد. این امر موجب افزایش نسبت Root/Shoot می‌شود. همچنین مورفولوژی ریشه را از طریق افزایش سرعت رشد ریشه‌های جانبی و تولید سیستم ریشه‌ای بلندتر تغییر می‌دهند. به علاوه کمبود فسفر موجب افزایش پروتئین‌های انتقال دهنده فسفات شده و خروج اسیدهای آلی، RNA آزها و فسفاتازها افزایش می‌یابد (عباس زاده، 1388). گاهی علائم كمبود فسفر شبیه ازت می‌باشد. در كمبود فسفر رشد بخش هوایی و ریشه هر دو كند و یا متوقف می‌شود. برگها كوتاه، باریك و نازك می‌شوند و در این حالت دمبرگها زاویة كوچكی را با شاخه تشكیل می‌دهند. رشد طولی گیاه عمودی بوده و شاخه‌های جانبی كمتر رشد می‌یابند. تعداد برگها كاهش یافته وجوانه‌ها می‌میرند و تعداد شكوفه‌ها كاهش می‌یابد بنابراین از محصول میوه نیز كاسته می‌شود. برگها به رنگ سبز تیره مایل به آبی یا ارغوانی در می‌آیند و گاهی لكه‌ها و یا نوارهایی به همین رنگ بر روی پهنك برگ ظاهر می‌شود. رنگ ارغوانی كه مربوط به مادة آنتوسیانین می‌باشد از مشخص ترین علائم كمبود فسفر در درختان میوه می‌باشد. كمبود فسفر فعل و انفعالات سوخت و ساز نظیر تبدیل قند به نشاسته را متوقف می‌سازد و در نهایت آنتوسیانین در برگ تشكیل می‌شود. علائم كمبود در برگهای پیر مشاهده می‌شود و برگهای جوان سرشاخه‌ها به رنگ سبز طبیعی باقی می‌مانند. در هنگام كمبود فسفر در بعضی از میوه ها، گوشت میوه نرم و شیرة میوه خیلی ترش و خاصیت انباری آن كاهش می‌یابد.

                                                 تصویر کمبود فسفر در پسته